Με αφορμή την απεργία των καθηγητών και αιτία όσα συμβαίνουν στο πανεπιστήμιο, στο τμήμα Μουσικών Σπουδών και στην κοινωνία, συνομιλήσαμε με τον καθηγητή του τμήματός μας, κ. Γ. Φιτσιώρη*.
Πέρυσι
το Σεπτέμβρη είχαμε εμάς, τους φοιτητές, να προβαίνουμε σε κινητοποιήσεις
ενάντια στο γνωστό νόμο «Διαμαντοπούλου». Φέτος, το έτερο κομμάτι της
ακαδημαϊκής κοινότητας, οι καθηγητές, απεργούν. Τι είναι αυτό που σας οδήγησε
να πάρετε αυτή την απόφαση;
Μέχρι σήμερα οι μειώσεις έχουν ήδη αγγίξει
το 35-40% του μισθού του 2009. Οι
επιπλέον βάρβαρες μειώσεις που εξαγγέλθηκαν (περί το 20% μεσοσταθμικά επί του άθλιου
μισθού που παίρνουμε αυτή τη στιγμή) θα οδηγήσουν πλέον σε πάνω από 50% μείωση,
δηλαδή στην πλήρη οικονομική, επιστημονική και συνολική επαγγελματική μας
εξαθλίωση. Η εξαθλίωση αυτή, εν τούτοις,
δεν είναι ο μόνος λόγος για τον οποίο απεργούμε. Ο νέος νόμος ─ελάχιστα, και σε
δευτερεύοντα σημεία, βελτιωμένος σε σχέση με το νόμο Διαμαντοπούλου, όπως έχει
επισημανθεί από πολλούς συναδέλφους─ εξασφαλίζει τη
σταδιακή (αλλά σίγουρη) μετατροπή του δημόσιου Πανεπιστημίου σε ιδιωτικό. Δεν εξέλιπε καθόλου, λοιπόν, η ανάγκη επανακινητοποίησής σας
ενάντια στο “νέο” νόμο για την ανώτατη παιδεία. Η πολιτεία επιδιώκει συνειδητά να εξαχρειώσει εμάς, να
πλήξει οικονομικά εσάς και τις οικογένειές σας και να υποβαθμίσει δραματικά το
χώρο δουλειάς μας (ας σκεφτεί κανείς και την όλο και πιο εντεινόμενη
υπο-χρηματοδότηση των Πανεπιστημίων ─η εμπειρία όλων μας είναι πως σχεδόν
τίποτα δεν λειτουργεί πια… θα έχουμε θέρμανση το Χειμώνα; Θα έχουμε ασανσέρ,
ακόμα και φως στη Φιλοσοφική;─ αλλά και την χυδαία, εν μία νυκτί, καταλήστευση
των αποθεματικών τους μέσω του περίφημου PSI).
Πέρα
από το διδακτικό έργο, μέρος της εργασίας σας είναι και το ερευνητικό. Το
πανεπιστήμιο δημιουργεί εκείνες τις προϋποθέσεις ώστε να διεξάγετε την έρευνά
σας; Και αναφέρομαι σε κάλυψη του κόστους μεταφοράς και εγγραφής σε συνέδρια,
παροχή υλικοτεχνικού εξοπλισμού, αξιοπρεπείς όρους εκπόνησης της διδακτορικής
διατριβής των υποψήφιων διδακτόρων που επιβλέπετε κ.α.
Μετά όσα είπα προηγουμένως, η απάντηση
είναι προφανής! Το πανεπιστήμιο δεν δίνει τίποτα ─δεν έχει! Τα βάζουμε όλα από
την τσέπη μας. Και αυτή η τσέπη είναι πλέον άδεια…
Είναι
σχεδόν βέβαιο ότι το κονδύλι για την παροχή δωρεάν συγγραμμάτων προς τους φοιτητές,
από το 2013, δηλαδή από το εαρινό εξάμηνο θα κοπεί. Δεν ειναι αρμοδιότητα της
πολιτείας και συστατικό της δωρεάν εκπαίδευσης –συνταγματικά κατοχυρωμένης- η
εξασφάλιση ότι κάθε φοιτητής θα δικαιούται βιβλίο για κάθε μάθημα; Νοείται
εκπαιδευτική διαδικασία χωρίς παροχή συγγράμματος; Και νοείται νέος επιστήμονας
χωρίς να χτίζει από τα φοιτητικά του χρόνια μια πλούσια βιβλιοθήκη;
Με μια λέξη: Δεν νοείται!
Μία «συνταγματικά κατοχυρωμένη» (εδώ γελάμε..) δωρεάν εκπαίδευση δεν σημαίνει
τίποτα πια σε μια εποχή που, ούτως ή άλλως, το Σύνταγμα της χώρας κουρελιάζεται
καθημερινά! Όσο για την «πλούσια βιβλιοθήκη» (και εδώ γελάμε…), ξεχάστε την!
Υπάρχει, όμως και το ακόμα χειρότερο: Σχεδιάζεται η καταβολή διδάκτρων!
Αρχικά για τους μεταπτυχιακούς και όσους δεν τελειώνουν στα προβλεπόμενα έτη
σπουδών, σε λίγο για όλους. Η διεθνής εμπειρία, άλλωστε, δείχνει πως αυτές οι
“δουλειές” γίνονται σταδιακά για να μην τρομάξουν τα “θύματα” ─οι φοιτητές και
οι γονείς τους, δηλαδή όλη η κοινωνία. Το παράδειγμα της Βρετανίας είναι αποκαλυπτικό. Εκεί εισήχθησαν
δίδακτρα για πρώτη φορά το 1998, επί κυβέρνησης Μπλερ: 1000 λίρες ανά έτος
σπουδών·[1] και μπορεί κάποιοι να
σκέφτηκαν τότε «Δεν πειράζει… 1.000 λίρες δεν είναι και τόσο πολλά…». Το 2004
τα δίδακτρα αυξήθηκαν απότομα σε 3.000 λίρες. Τέλος, το 2010, τα δίδακτρα
τριπλασιάστηκαν και πάλι: 9.000 λίρες! Αυτός είναι και ο λόγος που εκείνο το
καλοκαίρι “πυρπολήθηκε” το Λονδίνο και άλλες πόλεις από αγανακτισμένους
πολίτες… Εδώ, στη χρεοκοπημένη Ελλάδα, η διαδικασία αυτή δεν θα διαρκέσει τόσο
πολύ. Τη μια χρονιά θα πληρώνουν οι μισοί, την επόμενη θα κληθούν όλοι να
βάλουν ένα “χεράκι” … «για να σωθεί η χώρα». Και όλα αυτά για ένα πτυχίο που
“εξασφαλίζει” μια θέση στην ήδη ανατριχιαστικά διογκωμένη λίστα των ανέργων… Οι φοιτητές θα πρέπει πλέον να πληρώνουν
για να “κατακτήσουν” την ανεργία τους!!
Φέτος, μπήκαν
για πρώτη φορά εισοδηματικά κριτήρια για το δικαίωμα δωρεάν σίτισης στο
εστιατόριο της φιλοσοφικής. Τα όρια αυτά αφενός δεν μπορούν να χαρακτηριστούν
ως υψηλά, αφετέρου, πιστεύετε ότι μπορεί κανείς να μας εγγυηθεί ότι στα επόμενα
χρόνια, δε θα πέσουν σε τέτοιο βαθμό ώστε να αναγκαστούν να πληρώνουν και
φοιτητές με οικονομικές δυσκολίες ειδικά από την επαρχία;
Είναι προφανές πως κανείς δεν μπορεί, και δεν θέλει, να σας
εγγυηθεί τίποτα. Αυτές οι δυσοίωνες προοπτικές είναι περισσότερο από πιθανές. Θα
πληρώνετε πλέον για τη στέγη και το φαγητό σας, θα πληρώνετε αυξημένα κόμιστρα
για τις συγκοινωνίες, θα πληρώνετε για τα απαραίτητα συγγράμματά σας, θα
πληρώνετε ακόμα και δίδακτρα. Το ερώτημα που τίθεται, λοιπόν, είναι: Τι θα κάνετε εσείς (πέρα και έξω από εμάς) για όλα αυτά;;
Με βάση τα όσα
έχουν εξαγγελθεί, δε δίνονται πιστώσεις για συμβασιούχους διδάσκοντες με βάση
το Π.Δ. 407/80, 883 εκλεγμένοι συνάδελφοί σας παραμένουν αδιόριστοι, ενώ τα
τμήματα δεν έχουν τη δυνατότητα να προκηρύξουν καινούριες θέσεις για διορισμό
νέων μελών ΔΕΠ. Φαντάζομαι ότι έτσι δημιούργουνται τεράστια διδακτικά κενά. Στο
τμήμα μας αντιμετωπίζουμε τέτοιο πρόβλημα; Το γνωστό μάθημα του ταμπουρά
πάντως, αυτή την ακαδημαϊκή χρονιά θα διεξαγχθεί απ’ότι φαίνεται μόνο
θεωρητικά. Χωρίς δηλαδή να γίνει η στοιχειώδης εκμάθηση. Ο λόγος ότι δεν
ανανεώνεται η σύμβαση στο διδάσκοντα. Πως το σχολιάζετε;
Είναι προφανές ότι δημιουργούνται “διδακτικά κενά”! Σε πολλά
περιφερειακά Πανεπιστήμια (που το πρόγραμμα διδασκαλίας βασίζεται σε μεγάλο
βαθμό σε συμβασιούχους) η κατάσταση είναι ήδη παραπάνω από τραγική, σχεδόν αδιέξοδη. Στο Τμήμα μας, ακόμα
μπορούμε να λειτουργούμε ─εκτός από το πρόβλημα με τον ταμπουρά που
επισημαίνετε. Σύντομα όμως
προβλέπονται και άλλες αφυπηρετήσεις μελών ΔΕΠ που φτάνουν στο όριο
συνταξιοδότησης ─π.χ., και μόνον στον Ιστορικό-Συστηματικό Τομέα, μετά το
θάνατο του κ. Ζώτου και την αφυπηρέτηση της κ. Ψυχοπαίδη είμαστε ήδη κατά 2
λιγότεροι, χωρίς φυσικά να υπάρχει δυνατότητα αντικατάστασής τους· σε 3 χρόνια
αφυπηρετούν, νομίζω, οι κκ. Σπυρίδης και Ζερβός, σε 5 χρόνια και εγώ. Τότε
πλέον, τα σημερινά προβλήματα θα θεωρούνται πολύ “ασήμαντα” σε σχέση με αυτά
που θα προκύψουν, και το Τμήμα θα αντιμετωπίσει μεγάλο πρόβλημα όσον αφορά την
ίδια τη, στοιχειώδη έστω, λειτουργία του.
Το τμήμα μας
παρέχει ένα αξιόλογο, πλήρες, πενταετές πρόγραμμα σπουδών. Εσείς διδάσκετε δύο
δισεξαμηνιαία μαθήματα, αυτά που κωδικοποιημένα λέμε «αρμονία» και «αντίστιξη».
Πως σχολιάζετε το γεγονός ότι ανεξάρτητα από τα παραπάνω οι απόφοιτοι του
τμήματος δεν έχουν δικαίωμα να διδάξουν σε ωδεία ούτε καν το μάθημα της
υποχρεωτικής αρμονίας, χωρίς να έχουν πτυχίο ωδείου; Δεν είναι υποβάθμιση για
το πτυχίο μας και για τα μαθήματά σας συγκεκριμένα;
Φυσικά και είναι υποβάθμιση… Περαιτέρω (και δραματική) εξαχρείωση, όμως, θα είναι όταν, όπως
ακούγεται από πολλές πλευρές πλέον, το μάθημα της μουσικής στα σχολεία θα
υποβαθμιστεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να είναι δυνατόν να διδάσκεται από καθηγητές
άλλων αντικειμένων (φιλολόγους, μαθηματικούς, φυσικούς…). Με λίγα λόγια: ΔΕΝ θα είστε πλέον απαραίτητοι ούτε στο
ελάχιστο! Το ερώτημα, λοιπόν, παραμένει: Τι θα κάνετε εσείς
(πέρα και έξω από εμάς) για όλα αυτά;;
Τι συνιστά για
την επαγγελματική προοπτική του αποφοίτου του τμήματός μας η προοπτική της
κατάργησης του μαθήματος της μουσικής στο σχολείο, ή στην καλύτερη περίπτωση η
δυνατότητα διδασκαλίας του από εκπαιδευτικούς άλλων ειδικοτήτων;
Απάντησα ήδη σε αυτό. Οι επαγγελματικές σας προοπτικές θα είναι,
στην καλύτερη περίπτωση, μηδενικές! Το ερώτημα, και πάλι, παραμένει: Τι θα κάνετε εσείς (πέρα και έξω από εμάς) για όλα
αυτά;;
Κλείνοντας, αυτό
που παρατηρούμε ως κοινό τόπο, είναι οι αναξιοπρεπείς μισθοί των βασικών
λειτουργών της ακαδημαϊκής εκπαίδευσης, ένα πανεπιστήμιο που καλείται να τα
βγάλει οικονομικά πέρα μόνο του, σοβαρά πλήγματα στη φοιτητική μέριμνα,
δίδακτρα στα μεταπτυχιακά και γιατί όχι προοπτικά και στον προπτυχιακό κύκλο. Η
έννοια του δημόσιου και δωρεάν πανεπιστημίου βάλλεται. Μπορούμε να συντονισούμε
τις δράσεις μας καθηγητές και φοιτητές; Πως προτείνετε να αντισταθούμε;
Όχι μόνον μπορούμε αλλά και οφείλουμε να αντισταθούμε όταν κινδυνεύει με διάλυση ο ίδιος ο χώρος που
δουλεύουμε, σπουδάζουμε, συναντιόμαστε και ανταλλάσουμε ελεύθερα ιδέες και
απόψεις ─μέχρι τώρα, τουλάχιστον. Η
“καταιγίδα” των όλο και πιο σκληρών μέτρων που επιβάλλονται ανάλγητα στα
Πανεπιστήμια το επιβάλλει. Πέραν τούτου, όμως, δύο από τα πλέον “δυναμικά”
(υποτίθεται τουλάχιστον…) τμήματα της ελληνικής κοινωνίας, οι πνευματικοί άνθρωποι και η νεολαία αυτού του τόπου, οφείλουν επιτέλους (!) να αντιδράσουν δυναμικά και στον εφιάλτη που βιώνει ολόκληρη η
χώρα, και που φαίνεται πλέον να υπερβαίνει ακόμα και την πιο ανατριχιαστική
δυστοπία επιστημονικής φαντασίας. Το “πώς θα γίνει αυτό” θα προκύψει, πιστεύω,
μέσα από κοινές συναντήσεις και συζητήσεις, μελών ΔΕΠ και φοιτητών. Την
Παρασκευή 28 Σεπτεμβρίου, λόγου χάριν, έχουμε και πάλι συνέλευση στην Aula. Κρίνω πως η μαζική συμμετοχή φοιτητών είναι
απαραίτητη.
* Ο κύριος Φιτσιώρης είναι διδάκτωρ μουσικολογίας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, κάτοχος Master of Arts στη θεωρία της μουσικής από το Washington University in St. Louis και έχει δίπλωμα αρχιτέκτονος-μηχανικού από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Είναι Επίκουρος Καθηγητής της Θεωρίας της Ευρωπαϊκής Μουσικής στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου διδάσκει τα μαθήματα «Θεωρία και Πράξη της Τονικής Μουσικής», «Θεωρία και Πράξη της Αναγεννησιακής Μουσικής», «Μέθοδοι Ερμηνείας Μουσικών Έργων», και διευθύνει σεμινάρια θεωρητικής, αναλυτικής και ιστορικής κατεύθυνσης. Είναι μέλος της Επιστημονικής & Συμβουλευτικής Επιτροπής και της Γραμματείας Σύνταξης του επιστημονικού περιοδικού Μουσικολογία, πολυάριθμα άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους, και έχουν εκδοθεί δύο βιβλία του: το Εισαγωγή στη Θεωρία και Ανάλυση της Τονικής Μουσικής, από τις εκδόσεις Νεφέλη (2004), και το Τα Χορικά του Μπαχ, Ενταγμένα σε μία Ευρύτερη Ιστορική Περίοδο Συνθετικών και Θεωρητικών Αναζητήσεων (15ος-18ος αιώνας), από τις εκδόσεις Panas Music (Παπαγρηγορίου – Νάκας, 2010).
[1] Για
περισσότερες πληροφορίες, βλ. Α. Ορεινού, «Υπερχρέωση φέρνει η ιδιωτικοποίηση
της παιδείας», περιοδικό Unfollow
8, Αύγουστος 2012.
