Στο
νέο Ωρολόγιο Πρόγραμμα του Γυμνασίου, το οποίο εστάλη ηλεκτρονικά και
χωρίς υπογραφή στις Διευθύνσεις ΔΕ της χώρας, το μάθημα της μουσικής δεν
υπάρχει ως αυτόνομο διδακτικό αντικείμενο στη Β΄ και στη Γ΄ τάξη, αλλά
χάνεται μέσα σε ένα πλήθος διδακτικών αντικειμένων υπό τον γενικό τίτλο
«Βιωματικές Δράσεις – Συνθετικές Δημιουργικές – Project».
Σε
αυτό το πλήθος των «ορφανών» μαθημάτων μπορεί να βρει κανείς
αντικείμενα δικαιωμένα και διεπιστημονικά όπως είναι η Περιβαλλοντική
Εκπαίδευση, ο Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός, η Τοπική Ιστορία
αλλά και κάποια αντικείμενα παιδαγωγικώς αστήρικτα όπως είναι για
παράδειγμα η «Σχολική και Κοινωνική Ζωή». Η μουσική δεν θεωρήθηκε
ισότιμη ούτε καν με τα προαναφερθέντα «ορφανά» αντικείμενα, αλλά
εντάχθηκε περαιτέρω σε ένα δεύτερο υποσύνολο, το οποίο ονομάστηκε
«Πολιτισμός και Δραστηριότητες Τέχνης». Και μόνο από τον τίτλο του
υποσυνόλου αυτού καταλαβαίνει κανείς πολλά. Λίγος πολιτισμός και τα
λοιπά και λίγες δραστηριότητες και τα λοιπά και να φέρουμε πίσω τα
Ελγίνεια. Σαν να μην έγινε στην Ελλάδα το Παγκόσμιο Συνέδριο για τη
Μουσική Εκπαίδευση πέρσι το καλοκαίρι.
Η
αντίδραση των εκπαιδευτικών ήταν άμεση. Δημοσιεύτηκαν επιστολές και
έγιναν επισκέψεις στο Υπουργείο Παιδείας. Έγραψαν την άποψή τους
σπουδαίοι παιδαγωγοί και συνθέτες. Εξέφρασαν την αντίθεσή τους οι
διδάσκοντες, οι φοιτητές και οι απόφοιτοι των πανεπιστημιακών Τμημάτων
Μουσικών Σπουδών. Τι να πρωτοπεί ο αιφνιδιαζόμενος; Πώς να υποστηρίξεις
το αυτονόητο; Ότι η μουσική εκπαίδευση είναι ένα παγκοσμίως θεμελιωμένο
και δικαιωμένο διδακτικό αντικείμενο με περιεχόμενο στην επιστήμη και
στην τέχνη της μουσικής; Ότι έξω από το σχολείο καραδοκούν προϊόντα όπως
τα διάφορα Idol, τα Έχεις Ταλέντο και η φθήνια τους; Ο Ριζοσπάστης και η Αυγή
φιλοξενούν πολλά άρθρα, τα οποία, όπως φαίνεται από τα σημαινόμενά
τους, δεν έχουν να κάνουν τόσο πολύ με αυτή καθ’ αυτή τη μουσική, όσο με
τον αγώνα «του λαού» κατά του «κεφαλαίου, του ιμπεριαλισμού, της
Ευρωπαϊκής Ένωσης και του σχολείου της αγοράς», καθώς και της Τρόικας
και των «ντόπιων συνεργατών». Αvanti o popolo alla riscossa, bandiera
rossa, και τα λοιπά. Βαθιά πολιτική ανάλυση για ένα απλό πράμα. Οι
ιθύνοντες θέλουν να απολύσουν δημοσίους υπαλλήλους για να πάρουμε τη
δόση από τους δανειστές και οι μουσικοί είναι στο στόχαστρο. Τελεία και
παύλα.
Είναι
αλήθεια ότι στο χώρο της Μουσικής Εκπαίδευσης υπάρχει μια
πραγματικότητα. Άξιοι και ικανοί άνθρωποι δεν βρήκαν ποτέ ανοιχτές τις
πόρτες των κέντρων λήψης αποφάσεων. Ο χώρος της σχολικής μουσικής
εκπαίδευσης υπήρξε διασπασμένος σε «ωδειακούς» και «πανεπιστημιακούς»,
σε «δυτικούς» και σε «ανατολικούς» σε «διαβασμένους» και
«εμπειροτέχνες». Από την άλλη μεριά, όμως, η μουσική εκπαίδευση στη χώρα
μας στηρίζεται από τους εκπαιδευτικούς της πράξης, οι οποίοι, έχοντας
υπό την ευθύνη τους δύο και τρία σχολεία ταυτοχρόνως, διοργανώνουν
συναυλίες, έχουν παιδικές χορωδίες, συνεργάζονται με ονόματα της
ελληνικής μουσικής σκηνής, μαθαίνουν στα παιδιά τους συνθέτες μας και
τους ποιητές μας, δρουν θεραπευτικά σε παιδιά με αναπηρίες. Πολλά και
καλά μαθηματικά μαθαίνουν τα παιδιά στο σχολείο. Είναι όμως αυτά που θα
τραγουδήσουν που θα μείνουν στη μνήμη και στη ψυχή τους και όχι οι
ασκήσεις. Η μουσική έχει τεράστιο ειδικό βάρος στην εκπαίδευση σε όλο
τον κόσμο. Σε περιόδους κρίσης η μουσική λειτουργεί ως παράγοντας
ευτυχίας. Κι αυτό γιατί μέσω της μουσικής οι άνθρωποι κάνουν πρόβα ζωής·
ζουν μέσω της μουσικής αυτό το οποίο δεν μπορούν να ζήσουν στην
πραγματικότητα. Τώρα που η μουσική εκπαίδευση υπάρχει και οι διαφορές
στον χώρο αυτόν έχουν αμβλυνθεί, ποιος τρελός και με ποια παιδαγωγικά
επιχειρήματα μπορεί να πετάξει αυτή τη σοβαρή εκπαιδευτική δομή;
Σε μια εποχή αντίστοιχη με τη δική μας, τον Δεκέμβριο του 1934, ο Leonid Sabaneev έγραφε στο περιοδικό Musical Times το άρθρο “Music and the economic crisis” (vol. 75, no. 1102, pp. 1075-1077, μετάφραση S. W. Pring, βλ. www.jstor.org/stable/919587). Εκεί, πολύ πριν ο Ριζοσπάστης και η Αυγή
μιλήσουν για τα σχολεία της αγοράς, περιγράφτηκαν οι δυσκολίες της
μουσικής σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Εκεί πρέπει να αναζητηθούν οι
αφορμές και προς τα εκεί να στραφούν τα επιχειρήματα. Στο Πανεπιστήμιο
του Michigan υπάρχει μάθημα με τίτλο την οικονομική κρίση και τα
τραγούδια των Ελλήνων. «After the Music Stopped» τιτλοφορεί ο Alan
Blinder τα βιβλίο του, στο οποίο επιχειρεί μια εξήγηση της οικονομικής
κρίσης (2013, εκδόσεις Penguin). La musica è finite, gli amici se ne
vanno. Η μουσική σταμάτησε και οι φίλοι έφυγαν. Αυτό θέλετε κύριοι;
Άποψή μου είναι ότι οι άνθρωποι αντέχουν τη φτώχια. Δεν αντέχουν όμως να
χάσουν τα σύμβολα. Δεν αντέχουν τη μαύρη οθόνη στους δέκτες τους. Και
τα σχολεία χωρίς τη μουσική τους δεν αντέχονται. Έχετε υπόψη σας πόσες
παιδικές χορωδίες θα χαθούν;
Λέκτορας Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης ΕΚΠΑ
